De eerste studiedag van BSNC, VHG en CUMELA Nederland – de initiatiefnemers van de Taskforce Green Deal Sportvelden- over het chemievrij beheer van sportvelden vanaf 2020 leverde veel goede ideeën en aandachtspunten op. Plaats van handeling was de Opstandingskerk in Nijkerk.
De eerste bijeenkomst met het thema ‘Minimaliseren gebruik chemische gewasbeschermingsmiddelen’ gold als pilot voor de komende drie studiedagen. Die vinden dit voorjaar plaats op verschillende locaties in het land. De BSNC, VHG en CUMELA Nederland willen met deze ontmoetingen hun achterbannen actief voorbereiden op het chemievrij beheer per 2021. De vraag aan de leden van de brancheverenigingen en overige bezoekers is om innovatieve oplossingen aan te dragen voor het beheer van sportvelden zonder gewasbeschermingsmiddelen. Of in ieder geval zo minimaal mogelijk.
Dagvoorzitter Sjaak Groen van Hogeschool HAS uit ’s-Hertogenbosch was in zijn nopjes met de input van de deelnemers. “Met het benoemen van de ideeën en de aandachtspunten bij de thema’s communicatie, speelkwaliteit-normen, curatieve en preventieve maatregelen en algemene voorwaarden is er voldoende inhoud verzameld. Hiermee is het mogelijk de diepte in te gaan bij de volgende studiedagen. Ik stel me voor dat die drie bijeenkomsten een specifiek thema krijgen. Bijvoorbeeld speelkwaliteit en normen, preventieve en curatieve maatregelen en contractvorming en afspraken. De keuze en de opzet van de themadagen vraagt om een goede afstemming met de sportbonden en het Innovatienetwerk (ingesteld door alle partijen die de Green Deal Sportvelden ondertekenden). De deelnemersgroep zal per themadag verschillen.”
Ledengroepen
Twee HAS-studenten leverden als notulist een belangrijke bijdrage aan de studiedag in Nijkerk. Tijdens de eerste bijeenkomst waren zo’n twintig vertegenwoordigers aanwezig. Behalve van de drie organiserende brancheverenigingen ook vanuit de ledengroepen aannemers, gemeenten en leveranciers. Zij wisselden in twee groepen ideeën en ervaringen uit voor het beheer van sportaccommodaties zonder chemische middelen. Na de pauze stelden de deelnemers gezamenlijk vast welke ideeën en aandachtspunten extra aandacht verdienen en de input vormen van de komende studiedagen. Benadrukt werd in Nijkerk dat een structurele aanpak noodzakelijk is. “De basis onder een goede speelkwaliteit is inspelen op de plaatselijke klimatologische en bodem- en waterhuishoudkundige omstandigheden, een goede ontwerp- en aanlegkwaliteit, goede cultuurtechnische kwaliteit en een goede beheer- en onderhoudskwaliteit. De gewenste speelkwaliteit is het resultaat hiervan. De onderliggende goede kwaliteit verkleint de kans op het voorkomen van onkruiden, ziekten en plagen. Het jaarlijks doorlopen van de zogeheten PlanDoCheckAct-cirkel is belangrijk. Dit om continu te streven naar verbetering”, aldus de betrokkenen.
Communicatie
Een andere uitkomst van de bijeenkomst betrof het verdelen van ideeën en aandachtspunten over de hoofdgroepen communicatie (naar de gebruiker en tussen opdrachtgever en opdrachtnemer), speelkwaliteit normen (en opdrachtomschrijving), preventieve maatregelen, curatieve maatregelen en algemene voorwaarden.
De deelnemers constateerden dat de sportverenigingen en de gebruikers onvoldoende op de hoogte zijn van de Green Deal-afspraken. Datzelfde geldt voor de consequenties van een verbod op het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen bij het onderhoud van de velden. “Het is zaak beter te communiceren naar de sporttakken voetbal, tennis, softbal, honkbal- en hockey. Naast afspraken over het onderhoud van de natuurgrasvelden moet er ook aandacht zijn voor de kunstgras- en half verharde velden. Sportbonden dienen hun leden te informeren. Een landelijke roadshow zou hiervoor een geschikt middel vormen. Daarnaast is het goed om ook de gemeentelijke politici en betrokken adviesbureaus op de hoogte te stellen over de afspraken. De VNG en VSG en de vakbladen kunnen hierin een rol vervullen”, stelden de aanwezigen voor. “In het algemeen dient er meer bewustwording gecreëerd te worden. Waarbij we er rekening mee houden dat niet iedereen nieuwsbrieven en vak-artikelen leest. “
Speelkwaliteit normen
De normen voor speelkwaliteit kwamen uitgebreid aan bod gedurende de studiedag. Dit begint volgens de deelnemers met het vaststellen van de acceptatiegraad van sportbonden, gebruikers en beheerders. “De huidige norm voor de voetbalvelden van een zestig procent-grasbedekking is niet meer toepasbaar. Voorop staat dat het speelveld veilig moet zijn”, was een van de besproken voorwaarden. “De kwaliteitsnorm moet helder en handhaafbaar zijn. Hiertoe moeten afspraken gemaakt worden voor het meten en monitoren. Als aandachtspunten gelden het inspelen op de verschillende omgevingsfactoren rónd en de verschillende grondsoorten ónder de sportvelden. Ook moet helder zijn wie uiteindelijk bepaalt of het veld – gelet op de kwaliteit- wel of niet bespeelbaar is. Dit omdat de clubconsuls hoogstwaarschijnlijk gaan verdwijnen. De sector moet zich daarnaast buigen over geschikte contractvormen om het beoogde doel te bereiken.”
Een andere kwestie die ter tafel kwam, was het nemen van preventieve maatregelen. Omdat de basis onder een goede speelvloer en vitale grasmat een dichte zode is in combinatie met een optimale groeiplaats. “Het bevorderen van Veldbeemd naast Engelsraai is noodzakelijk. Ook hier zijn het inspelen op de verschillende omgevingsfactoren rond en de verschillende grondsoorten onder de sportvelden belangrijke aandachtspunten. Maatregelen moeten we nemen op basis van plant- en bodemonderzoek”, klonk het stellig tijdens de bijeenkomst.
De deelnemers opperden de volgende preventieve methoden (practices):
- Het periodiek (4x tot 6x per jaar) ultrakort maaien en verticuteren van de grasmat . Gemeente Meierijstad heeft hiermee goede ervaringen. Zij gebruiken hiervoor de Amazone en hebben geen last van ongedierte-onkruiden.
- Het verzadigen van de toplaag om het afzetten van eieren te voorkomen en om ‘vretende’ vogels te weren. Het risico bestaat dat sporten op de te natte velden niet kan en de beworteling zich bovenin de toplaag concentreert. Ook deze methode vraagt om nader onderzoek.
- Het periodiek snijden van de grasmat. De onkruiden verzwakken hierdoor.
- Het inzetten van de recycle dresser om veldeigen grond te gebruiken.
- Het gebruik van afdekplastic om de grasmat sneller te doen herstellen.
- In hoeverre het maairegiem en het gebruik van een groomer, verticaal maaier en de robotmaaier bijdragen aan de voorkoming van onkruid vraagt om nader onderzoek.
Onder de noemer ‘preventieve middelen (tools)’ noemden de aanwezigen onderstaande werkwijzen:
- Het toevoegen aan de toplaag (op zandgronden) van zeolieten. Gevolg hiervan is het vergroten van het water bufferende vermogen van de grond en de beschikbaarheid van water voor de plant.
- Het aantrekkelijk maken van de omgeving van de sportaccommodatie voor de natuurlijke vijanden van het ongedierte. Denk aan spreeuwenkasten en het uitzaaien van wilde peen voor sluipwespen.
- Het gebruik van kalkstikstof ter voorkoming van onkruid en ongedierte. Dit middel vraagt om zorgvuldig gebruik en nader onderzoek.
- De bemesting is in zijn algemeenheid nog onderwerp van nader onderzoek. Bijvoorbeeld de juiste hoeveelheid en de frequentie van het toedienen van kali zijn onderzoeksvragen.
- Ook de hoeveelheid en frequentie van de beregening inclusief de kwaliteit van het gebruikte water zijn aandachtspunten.
Voorkomen
De bezoekers waren eensgezind over het uitgangspunt bij het chemievrij beheer: voorkomen is altijd beter dan genezen. “De aanwezigheid van onkruiden is een indicator voor een verstoorde groeiplaats”, zo werd benadrukt. “Als specifieke curatieve maatregelen werden genoemd het scalperen van de grasmat (bijvoorbeeld door de inzet van de fieldtopmaker), het regelmatig wiedeggen en verticuteren van de grasmat en de inzet van aaltjes ter bestrijding van Engerlingen. Ultrakort maaien en het snijden van de grasmat horen in feite ook thuis in deze categorie.”
Om het doel te bereiken van een goede speelvloer en vitale grasmat stelden de deelnemers een lijstje op met algemene voorwaarden: “Beheerders en onderhoudsmensen dienen kennis te bezitten over het uit te voeren maatregelenpakket en over de in te zetten machines”, was een daarvan.
Ook het principe van een passende contractvorm kwam aan de orde. Hierbij noemden de deelnemers als aandachtspunten flexibelere contracten, meerjarige contracten en passende budgetten. “Alternatieve methoden en middelen moeten beter passen binnen het contract. Zodat er ruimte is om in te spelen op nieuwe inzichten, bijvoorbeeld met het oog op klimaatsveranderingen.”
Evaluatie
Het gemêleerde gezelschap in Nijkerk toonde zich na afloop tevreden over het verloop én het resultaat van de bijeenkomst. “Wellicht was wat meer diepgang mogelijk”, aldus dagvoorzitter Groen. “Voor een volgende bijeenkomst luidde het advies vanuit de zaal om de doelgroep te verbreden met adviseurs en bestekschrijvers. Naast natuurgras moeten ook kunstgras en half verhardingen worden meegenomen. De normering en de acceptatiegraad zijn belangrijke aandachtspunten. De aanwezigen waren verder van mening dat invoering op korte termijn van een verbod op het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen goed is. Want: ‘dan gaat iedereen pas echt nadenken en aan de slag’.”
Voor nadere informatie vanuit het Innovatienetwerk Green Deal Sportvelden: www.greendealsportvelden.nl/innovatienetwerk
